Twitter
Rak szyjki macicy - Czynniki ryzyka i profilaktyka
Wielkość czcionki: A | A | A

Informacje ogólne
Epidemiologia - jak często występuje?
Czynniki ryzyka i profilaktyka
Objawy
Rozpoznanie – diagnostyka
Ocena zaawansowania anatomicznego choroby
Leczenie

Czynniki ryzyka
Rozpoznanym warunkiem wystąpienia Raka Szyjki Macicy jest zakażenie onkogennym wirusem HPV (brodawczak ludzki, Human Papilloma Virus). Zakażenia typami genitalnymi wywołują zmiany przednowotworowe, które nieleczone prowadzą do przerodzenia się w zmiany nowotworowe.  Istnieje ponad 100 typów wirusa HPV, z czego około 40 zakaża błony śluzowe narządów płciowych. Około 15 typów HPV związanych jest z podwyższonym ryzykiem rozwoju raka szyjki macicy, jednak ich rozpowszechnienie jest bardzo różne. Z badań epidemiologicznych wynika iż większość przypadków wirusa HPV wywoływana jest przez dwa typy: HPV 16 (53,3%)  i HPV 18 (17,2%). Wraz z typami HPV 31, 33 i 45 są odpowiedzialne za rozwój blisko 98% przypadków raka szyjki macicy.

Dodatkowe czynniki ryzyka to:

  • obniżona odporność immunologiczna,
  • palenie papierosów,
  • kontakty seksualne z wieloma partnerami,
  • młody wiek rozpoczęcia współżycia.

Istotne jest aby  pamiętać, że także kobiety niepalące, mające jednego partnera, które nie rozpoczęły wcześnie współżycia są zagrożone! Jesteś kobietą więc jesteś zagrożona.

Profilaktyka

Badanie cytologiczne

Cytologia to stosowana w ginekologii technika diagnostyczna, pozwalająca na wczesne wykrycie zmian w obrębie szyjki macicy. Metoda polega na pobraniu rozmazów i ich ocenie pod mikroskopem. Lekarz lub położna powinni pobrać próbkę za pomocą profesjonalnej szczoteczki. Nie wolno godzić się na pobranie wymazu wacikami umieszczonymi na patyczku, czy szpatułką, ani tym bardziej palcem. Jedynie szczoteczka pozwala na pobranie komórek nie tylko z tarczy szyjki macicy, ale także z jej kanału. I tylko takie badanie jest wiarygodne. Pobrane – z kanału i z tarczy szyjki macicy próbki są nanoszone na osobne specjalne szkiełka i utrwalane odpowiednimi odczynnikami. Potem próbki te wędrują do laboratorium.

Cytologia pozwala ocenić stan szyjki macicy, a także wykrywa wszystkie niepokojące zmiany, takie jak stany zapalne, nadżerki oraz i komórki rakowe, nawet w bardzo wczesnym, a co za tym idzie w pełni uleczalnym stadium raka szyjki macicy.

Pierwszą cytologię należy wykonać po rozpoczęciu współżycia. Później każda kobieta powinna wykonywać badanie cytologiczne przynajmniej raz na trzy lata, a najlepiej raz w roku. Na badanie najlepiej zgłaszać się pomiędzy czwartym dniem po miesiączce a czwartym dniem poprzedzającym kolejną menstruację. Dzień przed badaniem nie powinno się współżyć. Warto również odczekać kilka dni po zastosowaniu wszelkich środków dopochwowych i irygacji.

Badanie jest bezbolesne. Podczas pobierania wymazu za pomocą szczoteczki pacjentka może odczuć jedynie delikatne szczypanie.

Wynik cytologii można odebrać już po kilu dniach od badania. Wynik może być przedstawiony w wersji opisowej (tzw. system oceny Bethesda) lub w pięciostopniowej skali według Papanicolau, która obecnie uważana za niewystarczającą w przekazywaniu istotnych, z klinicznego punktu widzenia, informacji pomiędzy cytologiem a ginekologiem Skala informuje o tzw. grupie cytologicznej. Im jest ona niższa – tym lepiej dla pacjentki. Skala Papanicolau nie odzwierciedla ona współczesnych poglądów na nowotwory szyjki macicy, a także nie uwzględnia licznych zmian nienowotworowych tego narządu. Dlatego prawidłowy wynik badania cytologicznego powinien zawierać wyniki badania w obu tych systemach.

Wynik w systemie Bethesda powinien zawierać:

  • Informację czy rozmaz zawiera odpowiedni ilościowo i jakościowo materiał do oceny
  • Ogólne stwierdzenie czy obraz cytologiczny jest prawidłowy czy nie
  • Dokładny opis stwierdzanych zmian, zgodnie z obowiązującą terminologią w tym m.in. określenie rodzaju zakażenia, zmian reparacyjnych, obecności nieprawidłowych komórek nabłonkowych, komórek innych nowotworów oraz ocenę stanu hormonalnego pacjentki.

Zdaniem specjalistów ten podział jest wystarczający dla podjęcia właściwych decyzji odnośnie dalszego postępowania diagnostycznego lub leczniczego.

Aby mieć pewność, że wymaz został pobrany właściwymi narzędziami i będzie oceniony przez doświadczonych cytologów w wiarygodnych, profesjonalnych laboratoriach, najlepiej korzystać z badań cytologicznych proponowanych przez Populacyjny Program Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Raka Szyjki Macicy.

POPULACYJNY PROGRAM PROFILAKTYKI  I WCZESNEGO WYKRYWANIA RAKA SZYJKI MACICY
Zgodnie z zaleceniami Ministerstwa Zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia wszystkie kobiety w wieku 25-59 lat powinny być regularnie poddawane badaniom przesiewowym pod kątem raka szyjki macicy. Wszystkie panie w tym przedziale wiekowy, które są objęte powszechnym ubezpieczeniem zdrowotnym w NFZ, powinny otrzymywać raz na trzy lata imienne zaproszenie na badanie cytologiczne.

Program badań przesiewowych, czyli tzw. skreening, jest realizowany w oparciu o Ustawę z dnia 1 lipca 2005 roku o ustanowieniu wieloletniego programu „Narodowy program zwalczania chorób nowotworowych". Głównym celem Programu jest obniżenie zachorowalności i umieralności na raka szyjki macicy. Organizatorzy chcą poprawić statystyki dzięki wykonaniu masowych badań cytologicznych wśród Polek znajdujących się w wiekowej grupie największego ryzyka, które w ciągu 3 ostatnich lat nie miały wykonanego wymazu cytologicznego w ramach ubezpieczenia w NFZ. Rocznie, w ramach Populacyjnego Programu Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Raka Szyjki Macicy badanie może wykonać aż 3 293 187 kobiet.

Każda kobieta uczestnicząca w Programie ma zapewnioną kompleksową i wieloetapową opiekę medyczną. W razie nieprawidłowego wyniku badania cytologicznego, pacjentka jest kierowana na powtórne badanie cytologiczne lub w ramach diagnostyki pogłębionej, na kolposkopię. Pacjentce może zostać wykonana również biopsja, czyli pobranie celowanych wycinków z tarczy szyjki macicy oraz wyłyżeczkowaniem kanału szyjki i ewentualnie jamy macicy. Jeśli diagnoza potwierdzi obecność komórek rakowych, pacjentka kierowana jest do leczenia na oddział onkologiczny.

Badanie w ramach programu może być wykonane bez skierowania, raz na 3 lata. Jeśli kobieta należy do grupy podwyższonego ryzyka, uprawniona jest do corocznego badania. Do grupy podwyższonego ryzyka należą przede wszystkim kobiety, które:

  • były leczone z powodu dysplazji szyjki macicy średniego lub dużego stopnia
  • były leczone wcześniej z powodu raka szyjki macicy
  • miały potwierdzoną infekcję wysokoonkogenną odmianą wirusa brodawczaka ludzkiego
  • cierpią na niedobór odporności np. ze względu na zażywanie leków immunosupresyjnych
  • są zakażone wirusem HIV

W ramach Programu możliwe jest również wykonanie kolejnego badanie po upływie kilku miesięcy od ostatniego. Do takiego postępowania uprawnione są kobiety, u których w wymazie nie można odnaleźć komórek z talerza lub kanału szyjki macicy lub u których poprzednie wymazy były nieczytelne ze względu na dużą liczbę leukocytów w przypadku stanu zapalnego, erytrocytów, bądź komórek atroficznych. O terminie badania decyduje wówczas lekarz.

Populacyjny Program Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Raka Szyjki Macicy regionalnie monitorują Wojewódzkie Ośrodki Koordynujące (WOK), które podlegają pod Centralny Ośrodek Koordynujący (COK) w Warszawie, sprawujący nadzór nad całością Programu.

Szczepienia przeciw wirusowi HPV
Rak szyjki macicy rozwija się w wyniku przetrwałego zakażenia onkogennymi odmianami wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV). Dlatego niedopuszczenie do zakażenia (profilaktyka pierwotna) jest bardzo ważne w zapobieganiu rozwojowi tej okrutnej choroby.

Eksperci polskiego środowiska medycznego, w tym między innymi  Polskie Towarzystwo Ginekologiczne (PTG), rekomendują rutynowe szczepienia nastolatek w wieku 11 – 12 lat przeciw HPV, a także immunizację starszych dziewcząt i kobiet. Polskie Towarzystwo Profilaktyki Zakażeń HPV zaleca również szczepienie chłopców, którzy mogą być potencjalnym źródłem zakażenia wirusem HPV dla swoich przyszłych partnerek. Zdaniem specjalistów szczepienia znacząco obniżają ryzyko wystąpienia raka szyjki macicy (nawet o 76 do 96 procent) i innych zmian wywoływanych przez wirus. Skuteczność szczepionek przeciw HPV, w ciągu pięciu lat obserwacji w badaniach klinicznych wyniosła 100 procent.

DOSTĘPNE NA POLSKIM RYNKU SZCZEPIONKI
Aktualnie dostępne są dwa rodzaje szczepionek:

  • Silgard firmy MSD
  • Cervarix firmy GlaxoSmithKline

Obie szczepionki zabezpieczają przed dwoma najczęstszymi, silnie onkogennymi typami wirusa HPV tj. 16 i 18, które wywołują około 2/3 przypadków raka szyjki macicy, a także wiele stanów przedrakowych. Dodatkowo Silgard chroni przed HPV typu 6 i 11, które odpowiadają za około 90% przypadków brodawek narządów płciowych.

Szczepionki przeciwko HPV wydawane są wyłącznie na receptę, a w gestii lekarza pozostaje decyzja kogo i kiedy można zaszczepić. Warto jednak zapytać go o taką możliwość, nawet jeśli sam nie zaproponuje szczepienia.

Wstrzyknięcie w górną część ramienia powinien wykonać lekarz lub pielęgniarka. Szczepienie odbywa się w 3 dawkowym cyklu. Schematy podawania poszczególnych leków wyglądają następująco:
Silgard:

  • Pierwsze wstrzyknięcie: w wybranym dniu
  • Drugie wstrzyknięcie: 2 miesiące po podaniu pierwszego wstrzyknięcia
  • Trzecie wstrzyknięcie: najlepiej 6 miesięcy po podaniu pierwszego wstrzyknięcia

Cervarix:

  • Pierwsza dawka: w dowolnie wybranym terminie
  • Druga dawka: 1 miesiąc po pierwszej dawce
  • Trzecia dawka: 6 miesięcy po pierwszej dawce

Schemat dawkowania może być bardziej elastyczny, co wymaga jednak konsultacji z lekarzem.

Po zaszczepieniu, system immunologiczny (system obronny organizmu) zaczyna wytwarzać przeciwciała przeciwko określonym typom wirusa. Szczepionki nie mogą służyć jednak do leczenia zmian chorobowych wywołanych zakażeniem wirusem HPV, a istniejących już w momencie szczepienia.

Szczepionka zapewnia największą ochronę, jeśli wykonana zostanie zanim dojdzie do zakażenia którymkolwiek z typów wirusa brodawczaka ludzkiego nią objętych. Najlepiej jeszcze przed inicjacją seksualną. W przypadku osób zarażonych wcześniej jednym lub kilkoma typami HPV objętymi szczepionką, lek będzie chronił przed pozostałymi typami HPV, na które sprofilowany jest dany preparat.

Należy jednak pamiętać, że poddanie się szczepieniu nie zwalnia w żadnym stopniu z regularnego wykonywania badań cytologicznych, które pozwalają wykryć we wczesnym stadium raka szyjki macicy i inne niepokojące zmiany.

Najskuteczniejszą ochronę przeciwko rakowi szyjki macicy daje połączenie zorganizowanych programów przesiewowych badań cytologicznych oraz szczepień przeciwko HPV. Zdaniem ekspertów wprowadzenie programów szczepień dla dziewcząt w wieku szkolnym, powinno stanowić  ważny element narodowej strategii walki z rakiem.

Aktualnie szczepionki przeciwko HPV znajdują się na liście szczepień zalecanych, ale nierefundowanych. Część samorządów lokalnych w różnych częściach Polski, zdecydowało się na finansowanie szczepień dla dziewcząt w wieku szkolnym. W immunizację dziewcząt angażują się również fundacje. Szczepić można również prywatnie. Koszt szczepienia to ok. 1500 złotych za trzy dawki.


Koalicja na Rzecz Walki z Rakiem Szyjki Macicy

  • login
  • login
  • login
  • login
  • login
  • login
  • login
  • login
  • login
  • login
  • login
Data aktualizacji strony: 2024-12-05

Informujmy, że portal onkologia-online.pl, korzysta z plików cookie (ciasteczka). Aby uzyskać więcej informacji o ich wykorzystywaniu,
przejdź do Polityki Prywatności. Kliknij "akceptuję" aby to okno nie pokazywało się więcej

Akceptuję