Czynniki ryzyka

Czynnikiem ryzyka jest wszystko to, co zwiększa szansę zachorowania na raka. Na zmniejszenie niektórych czynników ryzyka mamy wpływ ( np. palenie papierosów) ale nie na wszystkie ( wiek, obciążenia rodzinne) Pomimo, że czynniki ryzyka mogą mieć wpływ na rozwój raka, w większości nie mogą bezpośrednio jego wywołać. Mając świadomość istnienia tych czynników i narażenia na nie, istotnym jest by poinformować o tym lekarza prowadzącego.

Płeć - nowotwór sutka występuje zarówno u kobiet jak i mężczyzn, przy czym u mężczyzn zdarza się 100 razy rzadziej

Wiek – chociaż rak piersi występuje niemal we wszystkich grupach wiekowych, gwałtowny wzrost zachorowań obserwuje się po 35 roku życia. Większość (50 proc.) zachorowań na nowotwór piersi zdarza się u kobiet pomiędzy 50. a 70. rokiem życia, powyżej 70. roku życia (30 proc.).

Czynniki dziedziczne – zwiększone ryzyko zachorowania dotyczy kobiet, w których rodzinach zdarzały się przypadki raka piersi. Najbardziej zagrożone są kobiety, których siostra bądź matka zachorowały na raka piersi i miało to miejsce przed 50. rokiem życia. W takich przypadkach należy zgłosić się do Poradni Genetycznej celem przeprowadzenia odpowiednich badań.

Czynniki środowiskowe – okazuje się, że częstość występowania raka piersi jest różna w zależności od rejonu świata. Najczęściej rak piersi występuje w Ameryce Północnej i krajach Europy Zachodniej, czyli w krajach wysoko uprzemysłowionych, najrzadziej – w Chinach i Japonii.

Rasa – uważa się, że u białych kobiet występuje nieznacznie podwyższone ryzyko raka piersi,,,,,, niż w przypadku kobiet o ciemnym kolorze skóry. Gęstość piersi – „gęsta” tkanka piersi oznacza, że pierś zbudowana jest z większej ilości gruczołów niż tkanki tłuszczowej. Jest to w pewnym sensie „uroda” danej kobiety. U kobiet z dużą gęstością piersi obserwuje się zwiększone ryzyko rozwoju raka piersi. Wiek pierwszej i ostatniej miesiączki – u kobiet, które zaczęły wcześnie miesiączkować – tzn. przed 12. rokiem życia, a zakończyły miesiączkowanie późno (po 55. roku życia) istnieje nieznacznie zwiększone ryzyko rozwoju raka piersi. Napromienienie piersi w przeszłości – u kobiet, które musiały być poddane np. napromienianiu z powodu nowotworu umiejscowionego w klatce piersiowej i napromieniana była między innymi pierś, istnieje zwiększone ryzyko zachorowania.

Brak potomstwa lub późny wiek urodzenia pierwszego dziecka – nieznacznie zwiększone ryzyko rozwoju raka piersi dotyczy kobiet, które nigdy nie rodziły lub urodziły pierwsze dziecko po 30. roku życia. Z kolei urodzenie więcej niż jednego dziecka, lub urodzenie dziecka w młodym wieku, wpływa na zmniejszenie ryzyka raka piersi.

Tabletki antykoncepcyjne – kwestia budząca dużo emocji, ponieważ okazuje się, że u kobiet, które stosują tabletki antykoncepcyjne na bazie estrogenów, istnieje nieznacznie zwiększone ryzyko rozwoju raka piersi. Obserwuje się jednak zupełne zredukowanie ryzyka w 10 lat po odstawieniu tabletek.

Hormonalna terapia zastępcza – generalnie zwiększa ryzyko, natomiast stosowana w minimalnych dawkach i pod odpowiednią kontrolą, jest bezpieczna.

Karmienie piersią – u kobiet, które karmiły piersią dzieci, szczególnie przez okres 1,5-2 lat istnieje nieznacznie zmniejszone ryzyko rozwoju raka piersi.

Alkohol – istnieje bezpośredni związek między spożyciem alkoholu a zachorowaniem na raka piersi. Już w przypadku wypicia 1 drinka dziennie, ryzyko nieznacznie wzrasta. W przypadku wypijania 2 do 5 drinków dziennie, ryzyko jest 1,5 raza większe niż u kobiet, które nie piją alkoholu wcale.

Nadwaga lub otyłość – wiążą się ze zwiększonym ryzykiem raka piersi – szczególnie jeśli kobieta przybrała na wadze po jakiejś sytuacji stresowej, która ją dotknęła.

Brak ćwiczeń fizycznych – wysiłek i ruch zmniejszają ryzyko raka piersi.

Profilaktyka

Utrzymywanie odpowiedniej masy ciała jest bardzo istotne w profilaktyce raka piersi. Niezwykle ważnym aspektem są także codzienne 30–60-minutowe ćwiczenia oraz ograniczenie spożywania alkoholu. Inne, niezależnie przeprowadzone badania, wykazały także, iż karmienie piersią po porodzie również skutecznie może zapobiegać rozwojowi nowotworu.

Wpływ terapii hormonalnej na rozwój raka piersi, obejmującej zarówno terapię hormonalną po menopauzie, jak i doustne środki antykoncepcyjne – nie był badany. Rodzinnie występujący rak piersi

5-10 proc. zachorowań na raka piersi, jest uwarunkowane uszkodzeniem kodu genetycznego – zwanego inaczej mutacją. Mutacja genów BRCA1 i BRCA2 zwiększa ryzyko zachorowania na raka piersi do 50% (czyli co druga osoba z tą mutacją choruje na raka piersi). Osoby wykazujące ten typ mutacji mogą przekazać ją swemu potomstwu. Dodatkowo, występowanie tej mutacji zwiększa ryzyko wystąpienia innych nowotworów, w tym: jajnika, macicy, prostaty lub jelita grubego. Dlatego też, jeżeli w rodzinie występują przypadki nowotworów, szczególnie piersi i jajnika, należy zgłosić się do Poradni Genetycznej.

U kobiet, u których stwierdza się mutację genów, ryzyko rozwoju raka jest bardzo wysokie, w związku z tym powinny się one znajdować pod odpowiednią kontrolą i obserwacją. Istotne jest przede wszystkim uchwycenie momentu ewentualnego pojawienia się raka, ponieważ wtedy istnieje możliwość szybkiego zadziałania i przede wszystkim wyleczenia.

Badania osób z grup ryzyka

A oto jak powinna wyglądać opieka i schemat badań, którym poddane powinny być takie osoby:

• samobadanie piersi co miesiąc,
• badanie lekarskie co pół roku od 25. roku życia,
• USG piersi co 6 miesięcy od 25. roku życia,
• mammografia co roku od 35. roku życia,
• badanie ginekologiczne co pół roku,
• USG dopochwowe co roku od 30. roku życia,
• oznaczanie antygenu Ca 125 co roku od 35. roku życia,
• przeciwwskazana antykoncepcja hormonalna,
• względnie przeciwwskazana hormonalna terapia zastępcza,
• okresowa kontrola w poradni genetycznej

Samobadanie piersi jest kluczowym sposobem wczesnego wykrycia raka piersi. Samodzielne badanie piersi przebiega w dwóch procesach, pierwszy polega na oglądaniu stanu piersi, drugi na badaniu dotykowym. Kobieta powinna badać swoje piersi w ciepłym miejscu, w którym będzie sama i będzie mogła się skupić. Najlepiej codziennie wieczorem przed kąpielą lub udaniem się spać. Dzięki samodzielnemu badaniu piersi można szybko zauważyć niepokojące zmiany i podjąć natychmiastowe leczenie.

Badania piersi

Oglądanie stanu piersi w pozycji stojącej

• Kobieta powinna rozebrać się do pasa i stanąć przed lustrem. Należy zwrócić uwagę na zmiany w wyglądzie piersi, ich kształcie, wielkości. Trzeba przyjrzeć się kolorowi brodawek, kolorowi piersi, wszelkim wypryskom, dołkom i wciągnięciom skóry. Wielkość brodawek należy porównać i dokładnie obejrzeć górną część piersi dochodzącą do pachy.
• Kolejnym etapem badania jest obejrzenie piersi z profilu. Kobieta powinna spleść ręce z tyłu głowy i odwrócić się tak, by zobaczyć biust z jednego, a potem z drugiego boku.
• Osobno oglądaj piersi z rękami wzdłuż ciała (1), z rękami uniesionymi (2), z rękami za głową (3)
• Wzrokowe badanie piersi to także uciskanie bioder w taki sposób, aby można było odczuć napinanie mięśnie klatki piersiowej i dokładne obejrzenie piersi w takim stanie. (4)
• Na zakończenie tego etapu badania należy pochylić się do przodu i obejrzeć biust. Uwagę powinny zwrócić zagłębienia, pofałdowania skóry, zmiany w kształcie piersi i wyciągnięcia brodawek

Badanie dotykowe piersi w pozycji  leżącej

• Rozpoczynając badanie dotykowe, kobieta powinna położyć się wygodnie na plecach i podłożyć prawą rękę pod głowę. Następnie lewą dłonią uciskać pierś i przesuwać dłoń po całym obszarze piersi. Aby badanie było dobrze przeprowadzone, należy nie pomijać żadnego fragmentu piersi, a dłoń trzymać równolegle do powierzchni skóry i dotykać pierś całą dłonią. Warto sprawdzać także węzły chłonne pachy i okolicy nadobojczykowej, ponieważ rak piersi często daje przerzuty do tych miejsc.
• Następnie należy zbadać lewą pierś, kładąc pod głowę lewą rękę i dotykając piersi prawą dłonią.

Badanie dotykowe piersi pod prysznicem

• Samobadanie łatwiej wykonywać pod prysznicem. Namydl ciało w celu ułatwienia badania. Unieś zgiętą w łokciu rękę nad głową. Przeciwną ręką badaj piersi lekko uciskając, płasko wyciągniętymi palcami, ruchami kolistymi. Badanie wykonaj dla każdej ćwiartki piersi.

• Zbadaj centralną część piersi, ruchem kolistym zaczynając od sutka (1). Następnie uciśnij brodawkę i zwróć uwagę czy nie ma żadnych wycieków (2)

Jak badać piersi?

Profilaktyka raka piersi to systematyczne badanie gruczołu. Badając wykonujemy okrężne ruchy dłonią ( od największego koła po obwodzie piersi w kierunku sutka, zgodnie z ruchem wskazówek zegara). Warto przy tym wykonywać małe kółka prostopadle do kierunku ruchu. Dzięki temu cały gruczoł zostanie zbadany.

Innym sposobem jest wykonanie ruchów promienistych, podobnych do tarczy zegara. Dłoń trzeba przesuwać od brodawki w kierunku „godziny 12”, potem „1” i tak dalej, zataczając małe koła.

Dobrym sposobem na zbadanie piersi są ruchy z góry na dół. Należy sobie wyobrazić, że pierś dzieli się na wąskie pionowe paski, po nich trzeba kierować ruch dłoni z góry na dół i zataczać małe koła.

Regularnego badania wymagają nawet zdrowe piersi, ponieważ nigdy nie wiadomo, kiedy rozwinie się nowotwór. Do badań obowiązkowych należy także mammografia piersi. Każda kobieta raz na rok powinna przystąpić do tego badania. Badanie to, podobnie jak cytologia, jest refundowane.

Jeśli jesteś kobietą po 50 roku życia, mimo, że nie odczuwasz żadnych dolegliwości, pora by wykonać badanie mammograficzne. U kobiet w wieku 50-69 badanie to jest raz na dwa lata refundowane przez NFZ, jednak nie wszystkie ośrodki wykonują mammografię bezpłatnie. Lepiej wcześniej spytać się swojego lekarza pierwszego kontaktu lub ginekologa, gdzie warto się udać, żeby nie płacić. W Polsce istnieje również program wysyłania listownych zaproszeń na mammografię.

Zarówno mammografia, jak i USG piersi, to badania, które wykonuje się w profilaktyce raka piersi. Dzięki wysokiej czułości umożliwiają wykrycie nawet niewielkiej zmiany w piersi. USG piersi i mammografia piersi są równie skutecznymi metodami.

Badanie USG piersi, ( badanie ultradźwiękowe), jest najczęściej polecane młodym kobietom. Tkanka ich piersi jest "gęstsza" niż tkanka piersi starszych kobiet. USG piersi wykonuje się też u kobiet w ciąży - ultradźwięki nie działają w żaden sposób na organizm. U starszych kobiet nie wykonuje się USG piersi, gdyż w ich przypadku jest nieskuteczne. Wtedy poleca się mammografię.

Badanie mammograficzne piersi wykorzystuje promienie rentgenowskie, dlatego nie wykonuje się tego badania u kobiet w ciąży. Mammografia piersi jest zalecana kobietom po czterdziestce, których piersi mają mniej tkanki gruczołowej niż piersi młodszych kobiet. Jeśli kobieta znajduje się w grupie ryzyka (w bliskiej rodzinie wystąpił rak piersi) pierwszą mammografię zaleca się już ok. 35 roku życia

Profilaktyka raka piersi powinna zacząć się przed trzydziestką. Najlepiej zrobić pierwsze USG piersi już około 20. roku życia. Obie metody wykrywają zmiany w piersiach zanim staną się one wyczuwalne w samobadaniu piersi lub badaniu u lekarza.

Szukasz Pomocy?

Federacja Stowarzyszeń "Amazonki"